Wie niet waagt, wie niet wint
Het is half 8 ‘s ochtends als we samen naar de gym lopen. Met elke stap lijkt de spanning toe te nemen. Hij heeft geen idee wat we gaan doen, en dat is precíes de bedoeling. Hij wil leren hoe hij meer controle kan krijgen over onprettige (lichamelijke) sensaties en de belemmerende gevolgen daarvan voor zijn prestaties.
In het dagelijks leven worden we allemaal wel eens geconfronteerd met onprettige sensaties waarin de drang naar controle, om je niet zo te voelen, de overhand neemt. Sommigen grijpen naar de vertrouwde to-do lijstjes in een poging grip te krijgen en richten hun blik aan het einde van de dag vooral op de onafgevinkte taken. Anderen houden vast aan routines en nemen altijd dezelfde route naar het werk. En dan zijn er nog degenen die constant bevestiging zoeken in alles wat ze doen, ‘zo doe ik het goed, toch?’. En iedereen kent het gevoel van drie keer een e-mail controleren voordat je het verstuurt. Het zijn ogenschijnlijk verwaarloosbare en mogelijk zelfs helpende regels, en als we al die regels optellen, bepalen ze deels ons karakter en zien we dezelfde gedragingen in allerlei andere vormen ook terug op andere terreinen. Hoe je wendt of keert, we leggen onszelf allerlei regels op aan de hand van een verwachting die we stellen, bewust of onbewust, helpend en niet helpend. En dat is een reflectie waard: waarom ‘gebruik’ ik deze regels? Waar dient het voor? En helpt het mij vooruit? En als we nog een stap verder durven gaan, welke gevoelens probeer ik hiermee te vermijden of te benaderen? En hoe helpend zijn de regels voor de lange termijn?
Stel je voor, je worstelt met het (vervelende) gevoel continu beoordeeld te worden. Een gevoel dat je liever vermijdt, en om jezelf te beschermen heb je allerlei regels bedacht om te voorkomen dat je je zo voelt. Leefregels om minder beoordeeld te worden zijn bijvoorbeeld: (a) minder vaak je eigen mening laten horen, (b) complimenten die je krijgt niet voelen (onder het mom: dat zeggen ze alleen omdat ze iets aardigs moeten zeggen), (c) nadenken over wat een ander wil horen en dát dan als reactie geven, (d) keuzes laten bepalen op basis van wat anderen je meegeven. Maar als we die gedachten leidend laten zijn, de onderliggende gevoelens blijven vermijden en de ‘confrontatie’ dus niet aangaan, dan blijft de drang om niet beoordeeld te worden ons leven bepalen. Dan zijn die gevoelens indirect ons juist de baas, wat ons ervan weerhoudt om te doen waar we diep van binnen naar verlangen: gezien worden voor wie we zijn en ontdekken tot waar onze potentie reikt. Kortom, hoe gaan we om met de onzekerheid die ontstaat als we de controle loslaten en hoe gaan we deze visuele cirkel doorbreken?
Het loslaten van die drang naar controle is een van de eerste stappen. Het opent de deur naar meer zelfvertrouwen en minder (sturende) negatieve gedachten. Hoe dan?
Om hier meer over te leren, duiken we in het ervaringsgericht leren. Door ons bloot te stellen aan ongemakkelijke situaties en bewust anders te handelen dan we onszelf hebben aangeleerd, leren we dat we ook zonder controle overeind blijven en misschien zelfs nieuwe inzichten opdoen. Dat helpt ons te navigeren door onzekere tijden en op die manier vertrouwen in ons lijf op te slaan. Daarmee kunnen we, stap voor stap, onszelf ook op een andere manier overwinnen, onafhankelijk van leefregels en trucjes. *altijd binnen een veilige en verantwoorde omgeving.
Terug naar de gym. Bij de eerste oefening zeg ik: “We gaan iets spannends doen, sluit je ogen.” Hij spant meteen zijn spieren aan, gaat steviger staan en zijn ademhaling versnelt. Hij kan het niet laten om even te spieken, ik vraag hem om zijn ogen weer te sluiten en denk: interessant want ook dit gaat weer over controle. Na 20 seconden vraag ik hem wat hij heeft opgemerkt bij zichzelf. Hij zegt: “Niet zoveel.” Dat suggereert dat hij zich niet bewust is van zijn lichamelijke reactie op het woord “spannend”.
We herhalen iets soortgelijks in een andere vorm, dit keer film ik het met zijn toestemming. Als hij het later bekijkt, is hij verrast en kan hij zichzelf er moeilijk in herkennen. In de weken die volgen, moedig ik hem aan om spannende situaties op te schrijven en ze aan te gaan. Hij leert zichzelf een andere definitie aan gerelateerd aan het woord spanning, waardoor zijn oriëntatie ook verandert en leert te begrijpen en bovenal te voelen dat dit nodig is om te kunnen presteren op de momenten dat hij dat wil. Hierdoor leert hij dat hij zonder rigide leefregels en trucjes kan functioneren en dat het ‘nare’ gevoel hem minder in zijn greep heeft. En zo ontdekt hij dat ware ‘truc’ niet ligt in het leren vermijden van spanning, maar in het omarmen ervan.
*dit zijn processen van maanden en kost tijd, oefening en doorzettingsvermogen.
