Groeimindset in de praktijk
voorbeelden van sporters
Het is dinsdagavond 5 maart, 2019. Ajax heeft zojuist in het Bernabeu, sensationeel met 1-4 gewonnen van Real Madrid. Bij diezelfde stand maakt Frenkie de Jong in de 83e minuut een ‘enorme blunder’ (aldus het Parool) die leidt tot een grote kans voor Real en ternauwernood wordt gered door Onana. Na afloop van de wedstrijd verschijnt Frenkie voor de camera bij Jack van Gelder die hem van een advies voorziet: “Ik heb een behoorlijk sterk hart maar dat laatste wat je deed, maar even niet meer doen he”. Waarop Frenkie antwoordt; ” Nah, wel doen, maar beter”.
In vijf woorden vat Frenkie de Jong de essentie van handelen vanuit een groeimindset samen, daarover straks meer. Want laten we eerlijk zijn, dergelijke adviezen die Jack van Gelder geeft zijn herkenbaar vanuit je rol als ouder, trainer, coach of docent, toch? Een goed bedoeld advies vanuit een goed hart maar niet altijd even helpend voor de toekomst als het gaat om het maken van fouten en de ontwikkeling.
Gelukkig zijn er manieren om daar meer grip op te krijgen en Frenkie biedt met zijn woorden een uitweg na het maken van een ‘enorme blunder’ waardoor de ontwikkeling centraal blijft staan. Zo kan je samen analyseren wat je hebt gedaan en hoe je dat deed, onderzoeken welke elementen goed zijn uitgevoerd en welke voor verbetering vatbaar zijn. En op basis daarvan maak je een vertaling naar de praktijk; wat hebben we dan te doen? In welke vorm(en) en wanneer? Met als doel om de kans te vergroten om het een volgende keer beter te doen. En deze manier van handelen kennen we allang, op een onbewust niveau van onze tijd toen we als kind ergens aan het spelen waren. Waarbij wij als kind elke fout/tegenslag nog zien als feedback om het een volgende keer beter te doen, zonder erover na te denken; ‘Nah wel doen, maar beter’ of ‘blijven proberen’ vertelt het onbewuste brein ons op die momenten.
Instinctieve reactie
In de afgelopen jaren hebben we aan tal van mensen de grondhouding van een groeimindset mogen delen, vanuit de theorie en de praktijk. En wanneer we de video van Frenkie laten zien is er soms ook wat scepsis. ‘Makkelijk praten als je 1-4 gewonnen hebt. Als ze verloren zouden hebben dan had hij wel anders gepraat.’ En wie weet. Het belangrijkste is dat Frenkie even niet meegaat in de statische trigger van Jack maar direct zijn perspectief, zijn grondhouding ten aanzien van ontwikkeling laat zien en wanneer dat je ‘instinctieve reactie is’ op bijvoorbeeld een tegenslag dan doe je dus gewoon, zoals wij ooit ook deden.
In onze eerdere columns lieten we zien dat de mindset van waaruit je handelt geen vastgelegde modus operandi is (dat zou overigens ook wel behoorlijk statisch zijn). Je mindset zit ergens op het continuüm tussen zeer statisch en zeer groei gericht en afhankelijk van de situatie schuif je soms wat meer op naar een statisch perspectief en soms wat meer naar groei georiënteerd perspectief. Het is het beste te omschrijven als een bril waarmee je naar de wereld en jezelf kan kijken. En waarbij je dus ook van jezelf kan leren, want er is altijd één context waar je meer groei georiënteerd bent. (zie figuur)
Van theorie naar handelen
Maar zoals wel vaker zit er regelmatig een gat tussen kennis hebben over een theorie en ernaar handelen. Dat wordt ook wel de attitude-behavior-gap genoemd. Des te belangrijker dat we, als ouder, trainer, coach of docent, samen met het individu in gesprek blijven en manieren bedenken om het te vertalen naar acties. Reflecteren is dan een onmisbaar onderdeel. Daarnaast weten we dat er triggers zijn die je wat meer naar een statische of meer richting een groeimindset ‘trekken’. Wanneer je deze (h)erkent ben je eerder in staat om te schakelen en je handelen aan te passen. Het kan dus zo zijn dat je grondhouding nog steeds die van een groeimindset is maar dat je handelen meer neigt naar statisch, zonder dat je je daar altijd bewust van bent. Wat zijn deze mogelijk triggers voor jou of de persoon waarmee je samenwerkt dan..?
We nemen je mee in de verschillende triggers die er voor een sporter zijn en kijken vooral hoe verschillende sporters in die situaties gereageerd hebben om een groeimindset te behouden of er weer naar te kunnen handelen (meer op te schuiven naar de rechterkant van het continuüm
Triggers
In het boek The Growth Mindset Workbook. CBT skills to help you build resilience, increase confidence &
thrive through life’s challenges (2022) noemt Elaine Elliott-Moskwa zes situaties die mensen triggert om
vanuit een statische mindset te reageren.
Deze zes situaties zijn:
- Je moet een begin maken met een voor jou belangrijke taak (voorbeeld van een sporter: een sporter
moet ineens de race gaan leiden om zo kans te maken om zich te kunnen kwalificeren als 1 van de tijdsnelste en heeft hier weinig ervaring mee) - Je ervaart een taak als zwaar en inspannend (als ervaren speler word je geacht het team op sleeptouw
te nemen en steeds het goede voorbeeld te geven) - Je maakt de balans op van je vorderingen (je hebt gewerkt aan je forehand maar voor je gevoel blijft
het stroef verlopen (terwijl dat feitelijk niet per se zo hoeft te zijn)). - Je maakt fouten (je pass is fout, wordt onderschept en er wordt tegen jouw ploeg gescoord).
- Je krijgt complimenten of kritiek van anderen, vooral van deskundigen (op tv roepen de analisten dat
je bij elke Europese topclub kan spelen of ze roepen dat je het in Oranje niet kan laten zien). - Je hoort dat anderen succes hebben of falen (een teamgenoot wordt uitverkozen voor een regionale/nationale selectie, jij bent afgevallen).
De vraag is niet óf een sporter dergelijke triggers kan tegenkomen gedurende zijn/haar carrière, maar
wanneer, en hoe reageert hij/zij dan?
De eerste stap is het herkennen, heb je door dat je statisch reageert? Als je je gedachten herkent als
statisch dan kun je vervolgens actie ondernemen en nadenken over gedachten en acties die gericht zijn
op ontwikkeling om zo, stap voor stap, op te schuiven naar de rechterkant van het continuüm.
Overtuiging – gedrag – Resultaat
Bij het begeleiden van sporters merken we dat de OGR-loop (overtuiging-gedrag-resultaat) helpt bij het
herkennen van hun plek op het mindset continuüm. De OGR-loop confronteert je met de samenhang
tussen de verschillende aspecten. Als je ervan overtuigd bent dat een foute pass geven het ergste is dat
je kan overkomen dan is de kans groot dat je risicovolle passes gaat vermijden. Het resultaat daarvan
kan zijn dat je meer voorspelbaar wordt en dat je ontwikkeling stokt en in het ergste geval op de bank
belandt.
Laten we dat eens concreet maken met een voorbeeld van een sporter uit de praktijk.
Annemiek van Vleuten
We gaan terug naar 7 augustus 2016, de Olympische Spelen in Rio, de dag van de wegwedstrijd voor de vrouwen en Annemiek van Vleuten ligt op kop. Met nog 10km voor de boeg maakt ze een kostbare stuurfout, ze valt en ‘verspeelt’ haar gouden medaille. De trigger (#4 van hierboven) wordt, nadat ze bijgekomen is in het ziekenhuis, duidelijk. Annemiek bekent vanuit het ziekenhuis dat ze een kapitale fout heeft gemaakt en ze deelt dat ze heel boos is op zichzelf. En omdat het niet de eerste keer is geweest voor Annemiek dat ze in het zicht van de haven de overwinning door haar handen laat glippen is de publieke opinie er als de kippen bij om haar daaraan te herinneren; ‘als het er echt om gaat bij Annemiek lijkt ze door het ijs te zakken, kan ze druk wel aan?’
In de podcast Druk (in seizoen 1, aflevering 3 ‘Verliezen’) legt ze uit dat ze al snel door had dat ze voortaan gelabeld wordt als de dame van de val. Na twee weken balen besloot ze om een rustige plek op te zoeken en nam ze de beslissing om de val als een bron van motivatie en inspiratie te zien. Het zette haar aan tot het maken van een plan om zichzelf tot een betere klimmer te ontwikkelen.
*Niet voor niets schreef zij ook het voorwoord in Groeimindset – kom los van je vastgeroeste overtuigingen, waar ze hier ook dieper op in gaat.
Kijken we door de lens van de OGR-loop naar de ervaring van Annemiek dan geeft ze aan dat zij de val ziet als ervaring waar veel uit te halen valt. Het lijkt er op dat Annemiek de overtuiging heeft dat elke ervaring een component in zich heeft waar je iets van kunt leren, waar iets uit te halen valt voor de toekomst. In dit geval de mogelijkheid om er een betere klimmer/daler van te worden. Vanuit deze overtuiging (de O) werkt ze aan een plan om beter te worden. Dit is het concrete gedrag (de G) uit de OGR-loop. Vanuit die ontwikkeling boekt ze vervolgens nog veel prachtige resultaten (R) in haar carrière.
Het is niet zo ingewikkeld om de negatieve loop te schetsen. Een kant die het ook op had kunnen gaan als Annemiek meer statisch had gereageerd. Vanuit de overtuiging (O) dat ze op spannende momenten niet kan presteren, gaat ze meer behoudend fietsen (G) en ontwikkelt ze zich minder en blijven de resultaten achter (R).
Suzanne Schulting
In dezelfde podcastserie (in aflevering 4 over ‘Winnen’) vertelt Suzanne Schulting dat ze het maar niets vindt als sporters aangeven dat ze vooral het beste uit zichzelf willen halen. Het gaat om winnen, punt. Maar niet veel later blijkt dat ze wel eens zo veel nadruk legt op het willen winnen dat de stress de overhand neemt.
Wat dan helpt zegt ze is toch meer vertrouwen op het proces. En vertrouwen op het proces is focussen op acties die je zelf onder controle hebt. Die je vooruit helpen. M.a.w. handelen dat meer bij de rechterkant van het continuüm hoort, handelen gericht op ontwikkeling.
Onze hypothese is dat hier wellicht meerdere triggers een invloed hebben. Ten eerste het succes van anderen (trigger nr. 6). Niet winnen betekent dat een ander wint, dat is niet goed. Ten tweede ervaart ze ook de zwaarte van de taak (trigger nr. 2). De verwachting is dat zij altijd moet winnen, altijd de beste moet zijn. Dat kan voelen alsof je alleen maar wat te verliezen hebt.
Opnieuw een analyse met de bril van de OGR-loop op. Het lijkt erop dat de overtuiging, ‘winnen is het enige dat telt’ Suzanne heel vaak helpt. Het zet haar aan tot hard trainen en ze wint veel prachtige prijzen. En, tegelijkertijd ervaart ze dat die overtuiging haar soms in de weg zit. Dan besteedt ze te weinig aandacht aan het proces en zijn de resultaten minder. Wellicht zijn de concrete resultaten in eerste instantie niet eens minder maar ze geeft aan dat ze zich mentaal minder voelt. Ook dat is uiteindelijk een resultaat van haar overtuiging. De aanpassing in de overtuiging maakt dat er meer focus is op het proces en het resultaat is dat de druk afneemt.
Wat is jouw grondhouding?
Aan de hand van het continuüm van mindset, de triggers die je naar de ene of de andere kant kunnen trekken en voorbeelden uit de praktijk, hopen we dat we jou inzicht hebben kunnen geven in het werken vanuit – en met een groeimindset.
Friendly reminder: Jouw mindset is een grondhouding, een attitude gericht op een reëel geloof in ontwikkeling. Het is een overtuiging en daarmee een drive achter gedrag, een fundament van handelen. Een fundament dat de kans op welbevinden, zelfregulatie, ontwikkeling en/of succes vergroot.
